Kvalitet sadnog materijala, pogotovu kod jabučastih i koštičavih voćnih vrsta, jedan je od najvažnijih faktora savremene intenzivne voćarske proizvodnje, odnosno, brzog stupanja zasada u period pune rodnosti i ostvarivanja visokih prinosa. U proizvodnji jabuke smo pre 10 do 15 godina počeli primenu najsavremenije tehnologije i za podizanje zasada koristili smo najkvalitetniji sadni materijal. Reč je o KNIP sadnicama, najčešće sa 5 do 9, pa čak i do 12 prevremenih grančica. U takvim zasadima u drugoj godini imali smo prinose od 25 tona do čak i preko 40 tona po hektaru. Međutim, u poslednje vreme mnoge kompanije i proizvođači jabuke počeli su da sade nekvalitetan sadni materijal, jednogodišnje sadnice, pa čak i okulante. Da bude još gore, sadnju su neki radili u junu, pa čak i julu, što se odrazilo i na kasniji početak pune rodnosti, kao i na manji prosečan prinos u periodu pune rodnosti.
Piše: prof. dr Zoran Keserović
Kod podizanja zasada s takvim sadnicma, dešava se da se neki od okulanata ne prime, ili da dolazi do očenjivanja mladara, pa se moraju podsađivati nove sadnice. Pored toga što ima manje prinose, takav zasad je i vegetativno neujednačen. To komplikuje proređivanje cvetova i plodova, a najčešće dolazi i do alternativne rodnosti. Zavisno od sorte, kod jednogodišnjih sadnica prinos je u drugoj godini bio od 8 do 11 tona po hektaru, a kod okulanata retko gde je evidentiran bilo kakav prinos u drugoj godini.
Više rada, a manja zarada
Ako uporedimo prosečan prinos kod zlatnog delišesa i greni smita, kod zlatnog delišesa, korišćenjem KNIP sadnica, ostvarivan je prosečan prinos između 70 i 75 tona, a kod greni smita između 60 i 65 tona po hektaru, dok je kod korišćenja jednogodišnjih sadnica prosečan prinos kod zlatnog delišesa bio oko 50 tona, a kod greni smita oko 53 tone po hektaru. Upravo zbog korišćenja takvih sadnica, bez obzira na to što se zasadi podižu s protivgradnim mrežama, fertirigacijom i čak antifrost sistemom, po mojoj oceni došlo je do nazadovanja u tehnologiji proizvodnje jabuke. Sreća je u nesreći da su bolji individualni proizvođači shvatili koliko je važan kvalitet sadnica i struktura sortimenta.
Imamo primere zasada koji su podizani u nekoliko navrata, u početku s KNIP sadnicama vrhunskog kvaliteta, a kasnije s jednogodišnjim sadnicama i okulantima. Podizanje zasada s jednogodišnjim sadnicama i okulantima uticalo je na kasnije stupanje zasada u period pune rodnosti i ono što je teško otkloniti, do neujednačene bujnosti voćaka, što otežava primenu biljnih regulatora rasta i stvara problem s alternativnom rodnošću.
Većina rasadnika u Srbiji proizvodi jednogodišnje nerazgranate sadnice jabuke prema uobičajenoj tehnologiji. Standardna tehnologija podrazumeva sadnju određene podloge početkom proleća (mart), kalemljenje sorte krajem leta (avgust-septembar) i negovanje sadnice naredne godine. Kao rezultat takve proizvodnje krajem druge godine od početka proizvodnje dobijaju se sadnice bez prevremenih grana ili s vrlo malo prevremenih grana. Takve sadnice, nakon sadnje, zahtevaju prekraćivanje vodilice na određenoj visini, radi formiranja vretenastih uzgojnih oblika. Nakon prekraćivanja sadnice, iz zimskih pupoljaka dolazi do razvijanja grana koje rastu pod oštrim uglom i neophodno ih je razvoditi. Pored toga što ovakve sadnice zahtevaju dosta rada oko razvođenja grana, i stupanje u rod je kasnije, a prinosi su manji u odnosu na sadnice s prevremenim grančicama.
Unapred izgubljena utakmica
U periodu kada je vodeći uzgojni oblik bio palmeta s kosim granama, na ceni su bile sadnice bez prevremenih grana, dobro obrasle vegetativnim pupoljcima. Međutim, prelaskom na uzgojni oblik vitko vreteno i njegove modifikacije – super vitko vreteno ili severnoholandsko vitko vreteno – javila se potreba za sadnicama s prevremenim grančicama. Mnogi proizvođači jabuke podizali su zasade i okulantima, što je još lošija varijanta nazadovanja u tehnologiji podizanja savremenih zasada. Zasadi podignuti s okulantima ili kalemljenjem iz ruke kasnije stupaju u period pune rodnosti, ne mogu izbeći podsađivanje neprimljenih okulanata, po porastu su dosta neujednačeni i nikada ne mogu ostvariti prinose kakvi se postižu kod korišćenja KNIP sadnica.
Sadnica određuje prinose i šljive, i trešnje
Kvalitet sadnog materijala nije samo kod jabuke presudan za rezultate voćarskog truda i velikih ulaganja u nove zasade. Navešću nekoliko primera koji govore o tome šta znači kvalitet sadnica kod trešnje i šljive.
Kod sorte šljive čačanske lepotice koja je kalemljena na podlozi vavit I, a sadnice su bile s prevremenim grančicma, prinos je već u trećoj godini bio 12,2 tone po hektaru. Ista sorta, kod korišćenja podloge džanarika i interpodloge crni trn, rodila je u trećoj godini oko 10,9 tona po hektaru. Kod čačanske rodne ta razlika u kvalitetu sadnica je još osetnija. Ova sorta je u trećoj godini na podlozi vavit I sa sadnicama s prevremenim grančicama imala prinos oko 17,5 tona po hektaru, a na podlozi džanarika i interpodlozi crni trn 10,8 tona po hektaru.
Još jedan podatak kod čačanske rodne govori o tome koliko je značajno podizanje zasada s kvalitetnim sadnim materijalom, odnosno, s prevremenim grančicama. U zasadu koji je posađen 2012. godine izračunat je kumulativni prinos 2013-2019. godina i to: na podlozi vavit iznosio je ukupno 123,5 tona, a kod podloge džanarika i interpodloge crni trn oko 55,9 tona po hektaru.
Kod trešnje se takođe pokazalo, ako se koristi gizela 5 i ako su sadnice s prevremenim grančicama, da je u trećoj godini po sadnji moguće ostvariti prinos od 6 do čak 12 tona po hektaru, u zavisnosti od sorte i tehnologije. Ovi podaci govore o tome koliki je značaj korišćenja sadnica s prevremenim grančicama i kod koštičavih voćnih vrsta.
KNIP je najbolji izbor
U intezivnoj voćarskoj proizvodnji neophodan je kvalitetan sadni materijal, tj. KNIP sadnice, ili u krajnjem slučaju sadnice s prevremenim grančicama. Te sadnice imaju dobro razvijen korenov sistem i nadzemni deo s određenim brojem prevremenih grančica.
U odnosu na okulante i jednogodišnje sadnice s prevremenim grančicama, KNIP sadnice imaju snažniji korenov sistem i, ukoliko je agrotehnika u rasadniku na odgovarajućem nivou, ovakav tip sadnica je kvalitetniji u odnosu na jednogodišnje sadnice. KNIP sadnice imaju veći broj prevremenih grana, snažniji korenov sistem i uopšte predstavljaju kvalitetniji sadni materijal u odnosu na jednogodišnje sadnice s prevremenim grančicama, a da ne govorimo u odnosu na jednogodišnje sadnice bez prevremenih grančica i okulante.
Sadnice s prevremenim grančicama treba koristiti ne samo kod jabuke, nego i u gustim zasadima kruške, šljive i trešnje, jer takvi zasadi brže stupaju u period pune rodnosti i postižu veće prosečne prinose.
Proizvođači voća moraju shvatiti da ne smeju štedeti na kvalitetu sadnog materijala i da su vrhunske sadnice najbolja investicija. Treba koristiti samo KNIP sadnice ili sadnice s prevremenim grančicama, jer takvi zasadi brže ulaze u period pune rodnosti, brže vraćaju uložena sredstva i ostvaruju veće prosečne prinose, a samim tim i veću zaradu.
Brže vraćaju uložena sredstva
U intezivnoj voćarskoj proizvodnji neophodno je koristiti kvalitetan sadni materijal, tj. sadnice koje će biti pogodne za gustu sadnju i koje će omogućiti brzo stupanje na rod. To su sadnice koje imaju dobro razvijen korenov sistem i nadzemni deo s određenim brojem prevremenih grančica. Postojanje prevremenih grančica, odgovarajuće razvijenosti i položaja na vodilici, predstavlja osnovu za formiranje vretenastih uzgojnih formi koje su standard u savremenim zasadima. Pored toga, na prevremenim granama moguće je formiranje rodnih pupoljaka tokom vegetacije, što omogućava plodonošenje već u prvoj godini. Što su kvalitetnije KNIP sadnice, to zasad brže stupa u period pune rodnosti i uložena sredstva se brže vraćaju. Iako veliki broj proizvođača misli da je bolji izbor sadnica s povoljnijom cenom, u praksi se pokazalao da nije tako.
