DOK PRIRODA SPAVA
Zemljište, jedan od najvažnijih prirodnih resursa i neprocenjivo dobro čitavog čovečanstva, sporo se obrazuje i poboljšava, a nebrigom brzo uništava. Ako se ono posmatra kao celina u kojoj se ukorenjuju i rađaju razne biljke, valja znati da je njegova najvažnija osobina plodnost. A da bi ona bila poznata vlasnicima i svima koji ga koriste za uzgoj biljaka, treba uraditi agrohemijsku analizu.
Ova analiza je u stvari postupak za utvrđivanje opšteg stanja zemljišta i sadržaja pojedinih hraniva da bi se znalo šta i koliko mu treba dodati, koje će biljne vrste iz prve tu dati visok i kvalitetan rod, a s kojim valja pričekati dok se popravkom ne zadovolje njihovi zahtevi. Sve u svemu, agrohemijska analiza zemljišta nije zaludan posao. Dobijeni rezultati su temelj svih drugih koraka u biljnoj proizvodnji, bez obzira da li je reč o ratarskim, povrtarskim biljkama, voćnjacima, vinogradima.
Uzorci za analizu i kako ih uzeti
Kao prvo, treba znati da se uzorci zemljišta za analizu ne uzimaju po istom „šablonu“ sa svih parcela. Zajedničko za sve principe uzorkovanja je da uzorak mora biti reprezentativan za površinu sa koje je uzet. U zavisnosti od veličine parcele, uočljive su razlike u postupku uzorkovanja. Postoji metod uzorkovanja na malim površinama od 0,5 do 3 ili čak 5 hektara i uzorkovanja na velikim njivama od 30, ili 50, do 100 ha sa kojih se prosečan uzorak uzima od svakih 3 do 5 ha.
Uzorkovanje zemljišta s manjih površina, što je u većem delu Srbije najčešći slučaj, radi se tako što se uzima jedan prosečan uzorak koji se napravi od najčešće 20 do 25 pojedinačnih. Mesta sa kojih se uzimaju pojedinačni uzorci treba da budu ravnomerno raspoređena po celoj parceli. Raspored uzimanja pojedinačnih uzoraka može biti dijagonalan ili cik-cak, što je bolje, jer su tačke uzorkovanja ravnomerno raspoređene po čitavoj površini parcele. Dubina uzimanja uzoraka zavisi od dubine obrade zemljišta i biljne vrste koja se tu gaji. Pa tako, za ratarske biljke kopa se na dubinu od 0 do 30 cm, za povrće 0 do 20 ili 0 do 30 cm, livade i pašnjake 0 do 10 i 10 do 20, voćnjake i vinograde 0 do 30 i 30 do 60 cm.
Pojedinačni uzorci zemljišta od kojih se formira prosečan uzorak mogu se uzimati sondom ili ašovom, tako što se uklone biljni ostaci s površine, pa tek onda kopa ili buši. Ašovom se iskopa rupa dubine 30 cm. Uz ivicu rupe se zabode ašov i pažljivo izvadi s zemljom, zatim se nožem na zemlji s ašova iseče „kaiš“ širine 3-4 cm od vrha ašova do dubine 30 cm i ta zemlja se ubaci u čistu kofu, kutiju, kesu. Kada se završi uzorkovanje, zemlja od svih uzoraka se raspe po foliji, dobro izmeša i napravi jedan prosečan uzorak težine od 0,5 do 1 kg zemljišta. On se pakuje u pvc vrećicu i obeleži etiketom s određenim podacima a to je ime i prezime vlasnika parcele, dubina s koje je uzeto zemljište, datum uzorkovanja, katastarski broj parcele i njena površina, prethodni usev, kao i plan gajenja narednih biljnih vrsta.
Preporuka za dalju prihranu
Kada se završi analiza, vlasnicima se dostavljaju rezultati, papir na kojem su naznačene vrednosti svih ispitivanih hraniva i preporuke kako, kojim hranivima i u kojoj količini treba uraditi popravke. Odnosno, analiza zemljišta nam daje informaciju o hranivima koja se nalaze u tlu i njihovoj količini, a te brojke su osnova za obračun potrebne količine đubriva u skladu s zahtevima određenog useva. Nizak sadržaj hranljivih materija u zemljištu neće omogućiti biljkama da u potpunosti ispolje svoj genetski potencijal, što će za posledicu imati slabiji i nekvalitetniji rod. Visok sadržaj hraniva je takođe nepoželjan, jer može štetno uticati na gajene biljke, blokirati usvajanje drugih elemenata i stvoriti sliku da nedostaju u zemljištu. Tek kada se uradi agrohemijska analiza, dobija se jasnija slika kako i čime treba to zemljište popraviti.
Iako je neki poljoprivrednici smatraju nepotrebnim troškom, njen pozitivan efekat se ispoljava i kroz ekonomski momenat, a to je racionalizacija troškova đubrenja, povećanje prinosa što direktno utiče i na profit. Analiza nam omogućava da zemljištu, time i biljci, damo baš ono što nedostaje, pomaže da se mineralna đubriva efikasno primenjuju i koriste. Naravno, ona se ne radi svake godine, dovoljno je da se zemljište „izvizitira“ svake pete godine.
Analizom se obično utvrđuje reakcija zemljišta ili pH vrednost, sadržaji kalcijum-karbonata (CaCo3%), humusa (%), ukupnog azota (N%), lakopristupačnog fosfora (P2O5 mg/100 g zemljišta) i lakopristupačnog kalijuma (K2O mg/100g zemljišta).
Nije dovoljno znati kako se uzimaju uzorci, pravilno čitati i razumeti preporuke izveštaja iz laboratorije koja je obradila uzorke. Treba znati i kada se ti uzorci uzimaju. Radi se krajem jedne ili pred početak druge vegetacije, odnosno pre setve sledeće biljne vrste, a obavezno pred podizanje većih voćnjaka i vinograda.
Piše: Svetlana Mujanović
