Jedinstveni Muzej pčelarstva porodice Živanović u Sremskim Karlovcima, jedan od prvih privatnih muzeja na našim prostorima, ove godine navršio je pet decenija postojanja. Poslednje dve decenije ovaj muzej je nezaobilazna destinacija turista sa skoro svih kontinenata iako se ne nalazi u strogom centru Karlovaca. Među onima koji su prekoračili prag ove kuće, a njihov broj se ni uz najbolju volju ne može utvrditi, ima mnogo uglednih ličnosti, kao što su princeza Jelisaveta Karađorđević, kćerka Če Ge Vare, vojvotkinja od Kornvola Kamila, akademik Dragan Nedeljković, književnica Vida Ognjenović, nekadašnji guverner Narodne banke Radovan Jelašić, princ Esterhazi de Galen, predsednik ruske Dume, japanski, holandski, američki, izraelski, švedski, bugarski, finski, nemački, britanski ambasadori i mnoge druge diplomate. O posetama profesora, studenata, đaka, predstavnika firmi, običnih i ljudi iz sveta filma, da i ne govorimo.
Sve posetioce u tom prostoru očekuje nekoliko stotina eksponata, od čega veliki deo čine predmeti koji su pripadali profesoru Jovanu Živanoviću, rodonačelniku racionalnog pčelarstva kod Srba, od kojih se mnogi retko gde mogu videti osim ovde. Između ostalih, u tom hramu pčelarstva izložene su košnice vrškare od pruća, ali i popularna „amerikanka“ sa pokretnim saćem, koju je profesor Živanović konstruisao. Deo postavke čini i jedina preostala košnica-crkvica iz 1880, od mnoštva takvih koje su stajale na ulazu u svaki profesorov pčelinjak, zatim istresaljka ili vrcaljka za med iz 1876. godine, parni topionik za vosak iz 1881, menzura uz pomoć koje je đacima Bogoslovije, u kojoj je od osnivanja katedre za pčelarstvo, druge u Evropi, profesor Živanović predavao taj predmet do penzionisanja, pokazivao razvoj pčele…
Pčele je nazvao svetim bićima
Sve ono što Muzej pčelarstva danas jeste proisteklo je iz želje unuka profesora Jovana Živanovića – Borivoja, ne da osnuje muzej, već da spreči osipanje pčelarskog pribora, literature i ličnih predmeta koji su pripadali tom čuvenom srpskom pčelaru i filologu, jer se protokom vremena od njegove smrti, mnogima izgubio svaki trag. Kada su na inicijativu nekadašnjeg šefa katedre Poljoprivrednog fakulteta u Zemunu i vrsnog pčelarskog poslenika profesora Bogoljuba Konstantinovića studenti počeli s proleća da pohode kuću Živanovića da bi se upoznali sa istorijatom pčelarstva, a u pčelinjaku s praktičnim radom, jer je proizvodnja meda bez prekida prisutna u ovoj porodici od trenutka kada je time profesor Jovan Živanović počeo da se bavi, sve je dobilo drugačiju dimenziju.
-Profesor Jovan Živanović je bio čudo od čoveka – kaže njegov potomak Borko Živanović. – Završio je Gimnaziju u Karlovcima, studije slavistike kod filologa Franca Miklošiča u Beču, potom bio profesor u Karlovačkoj gimanziji i Bogosloviji, bavio se proizvodnjom vina, pravio ausbruh i bermet… Obolevši od tuberkuloze, on počinje dosta vremena da provodi u prirodi i na nagovor prijatelja počinje da se bavi pčelarstvom i da se druži sa pčelama, koje je kasnije nazvao svetim bićima. Nabavio je pletare ili vrškare, tadašnje modele košnica, literaturu i tako se otinsuo u svet pčelarstva.
Posle samo nekoliko meseci profesor Živanović se izlečio, a u znak zahvalnosti za ozdravljenje napisao je u čast pčela proznu pesmu. Zasluge profesora Živanovića za srpsko pčelarstvo su nemerljive. Njegov rad se može nazvati revolucionarnim u pčelarenju ili kovnaluku, kako se tada ono nazivalo na prostorima na kojima žive Srbi. Raskrstio je sa tadašnjom praksom ubijanja pčela sumporom kako bi se izvadio med iz pletara i konstruiše košnicu sa pokretnim saćem, zašto ga i nazivaju ocem savremenog pčelarstva, a 1875. godinu – godinom njegovog početka.
Prve srpske knjige o pčelarstvu
Posvetio se i pisanju o pčelarstvu, te je iza sebe ostavio veliki broj knjiga i časopisa. Osim o pčelarenju, pisao je i o temama iz svoje struke. U muzeju je izložen deo onog što je napisao iz oblasti filologije, kao što su Srpska gramatika, Sintaksa srpskog jezika, Srpska čitanka, dok se ostatak čuva u Matici srpskoj i Karlovačkoj gimnaziji, u čijem dvorištu se nalazi njegova bista naspram one koja pripada najpopularnijem njenom đaku, Branku Radičeviću. I deo pčelarske literature i onog što je objavljivao iz te oblasti, a u prvom redu knjige Srpski pčelar i Srpski rečnik za kovandžije, mogu se videti u muzeju.
Prema rečima Borka Živanovića, koji sa ocem Žarkom vodi muzej, profesorove zasluge za srpsko pčelarstvo ogledaju se i u tome što je na katedri za pčelarstvo u Bogosloviji, koja je otvorena na njegovu inicijativu, podučavao pčelarstvu 26 godina bogoslove, koji su kao potonji sveštenici širili ovu delatnost u krajevima u kojima su službovali.
Na putovanje kroz vekove, kako se obilazak ove postavke može nazvati, sve one koji dođu u muzej vode Živanovići, uz mnoštvo interesantnih podataka, koji se samo tu mogu čuti. Uz nesvakidašnju priču u tom ambijentu pruža im se prilika i da probaju med, jer porodica poseduje oko 150 košnica na istom onom karlovačkom potesu – Mateju, na kom je profesor Živanović, u potrazi za izlečenjem, počeo da se bavi pčelarstvom.
Za sve ono što je ovaj muzej od osnivanja 1968. učinio u pogledu edukacije i afirmacije lika i dela profesora Živanovića, ali i te pitome varoši, odlikovan je ove godine Poveljom Sremskih Karlovaca, najvišim opštinskim priznanjem.
VREMEŠNA ZBIRKA U NOVOM AMBIJENTU
Pčelarskoj zbirci je s vremenom dodata i vinska komponenta, jer je porodica obnovila vinogradarsku proizvodnju. Do 2005. godine zbirka je bila smeštena u staroj kući Živanovića, ispod krošnje stoletnog kestena, a zatim je preseljena u nov objekat, građen po ugledu na profesorovu kuću u Mateju, u kom su mu bili pčelinjaci. Sastavni deo muzejskog kompleksa danas čini, pored starog laguma, i prostrana dvorana koja je postala prostor u kom obitava kultura, jer se u njoj održavaju različiti programi iz te oblasti, ali i degustacije vina za velike grupe turista. Nalazi se u potkrovlju novosagrađenog pomoćnog objekta u podnožju brega, u kom se prerađuje vino.
Z. Milosavljević
Dobro jutro broj 560 – Decembar 2018.
