Kod starijih voćnih stabala često dolazi do slabljenja vegetativne moći, što se prepoznaje po kratkim letorastima, pojačanom ogoljavanju ili sušenju grana i masovnoj pojavi vodopija. U ovakvim slučajevima njihovo podmlađivanje je nužna i korisna mera. Primenjuje se i kada su se grane polomile zbog preteranog roda, snega ili vetra.
Podmlađivanje se najčešće obavlja u vreme rezidbe voćaka. Odstranjivanjem dotrajalih delova krune usled naglog priticanja sokova aktiviraju se spavajući i adventivni pupoljci. U takvim uslovima podstiče se porast novih grana i krošnja se za dve do tri godine regeneriše, odnosno produžava vek i povećava produktivnost stabla.
U praksi se najčešće podmlađuju stabla jabuke i kruške. Koštičave vrste se teže podmlađuju od jabučastih, izuzimajući šljivu, jer im latentni (spavajući) pupoljci brže odumiru, pa je obnova krošnje moguća jedino iz adventivnih pupoljaka. Bolje rezultate daje kod voćaka na sejancu i na bujnim podlogama.
Intenzitet podmlađivanja zavisi od bujnosti stabala, stepena ogolelosti ili oštećenosti grana. Po pravilu, slabije podmlađivanje može se primenjivati svakih deset godina, a intenzivno – jedanput u toku života voćke.
Voćke teže podnose potpuno, odnosno podmlađivanje u jednoj godini. Takođe, slabije je i obnavljanje krune, pa se ono ređe primenjuje. Da se ne bi poremetila ravnoteža između funkcije korena i nadzemnog dela voćaka, najbolje je postepeno podmlađivanje u toku tri godine. U takvim uslovima se čuva kontinuitet rodnosti i ne smanjuje naglo lisna površina. Glavno podmlađivanje je u proleće pre kretanja vegetacije, a dopunjava se, po potrebi, zelenom rezidbom.
Ova mera podrazumeva skraćivanje većeg broja debljih grana. Krošnju voćke najbolje je podeliti na tri dela. Svake godine postupno se podmlađuje jedna trećina grana. U prvoj godini, pred kretanje vegetacije (na jednoj trećini grana) primenjuje se jaka rezidba, skraćivanjem grana za trećinu do polovinu dužine. Prilikom toga treba voditi računa da se sačuva pravilan raspored osnovnih i sekundarnih grana. Gornje grane treba više skratiti, a donje manje, radi bolje osvetljenosti krošnje. Preseci treba da budu malo kosi, a njihov duži deo – sa donje spoljne strane, radi širenja krošnje. Najbolje je skraćivati vođicu i grane, do bočne grane, tako da preuzimaju ulogu produženja osnovne grane. Prilikom skraćivanja obavezno je voditi računa da vrh skraćene vođice sklapa ugao od 90 do 100 stepeni s vrhovima skraćenih osnovnih (skeletnih) grana. Na ostale dve trećine krošnje sprovodi se uobičajena rezidba na rod.
U drugoj godini ceo postupak se ponavlja na isti način, ali na drugoj trećini krošnje. Prvu trećinu grana koja je obnavljana treba rezati radi obnove uzgojnog oblika i stvaranja rodnih pupoljaka.
Poslednja trećina krošnje obnavlja se u trećoj godini. Za to vreme se reže druga trećina grana radi obnove uzgojnog oblika i stvaranja rodnih pupoljaka, dok se na delu krošnje iz prve trećine obavlja redovna rezidba na rod. Kasnije se dovršava obnova poslednje trećine i počinje uobičajena rezidba na rod u čitavoj krošnji. Suvišne vodopije treba rezati tako da se jedan broj ukloni do osnove, druge treba skratiti za polovinu, a kasnije kada pri njihovom vrhu izbiju tri do četiri mladara, prekratiti ih do donjeg bočnog letorasta, dok se ostatak ostavlja da se slobodno razvija. Letoraste izbile sa unutrašnje strane krošnje neophodno je ukloniti do osnove.
Podmlađivanje voćaka treba da prate i druge agrotehničke mere – poboljšana ishrana, obrada zemljišta, zaštita od bolesti i štetočina i navodnjavanje. Preporučuje se i krečenje debla i baze prvih osnovnih ramenih grana ili osnove svih ramenih grana kod kotlaste krune, radi zaštite od sunčanih ožegotina i mrazeva. Navedene mere neophodno je primenjivati tri godine posle podmlađivanja, uz obaveznu zaštitu od prouzrokovača bolesti i štetočina.
Voćke koje se nalaze u fazi podmlađivanja moraju imati dovoljno hranljivih materija. U fazi mirovanja đubre se sa 20 do 30 tona po hektaru zgorelog stajnjaka i 600 do 800 kilograma po hektaru kompleksnog mineralnog đubriva (8:16:24 i sl.). Posle dodavanja đubriva treba uzorati zemljište na 10 do 12 centimetara dubine. Zemljište je potrebno održavati u stanju jalovog ugara u kombinaciji sa zelenišnim đubrenjem. Tokom vegetacije redovno se prihranjuju azotnim đubrivima.
U pojedinim godinama voćke stradaju od niskih temperatura. Štete zavise od jačine i duži ne trajanja mraza, ali i od pripremljenosti voćki za zimu, primenjene agrotehnike i položaja voćnjaka. Zajedničko za većinu voćnih vrsta je da mogu podneti niske temperature oko minus 20 stepeni u fazi dubokog (biološkog) zimskog mirovanja.
Pre rezidbe na voćkama treba utvrditi da li je bilo izmrzavanja i koji su delovi krune stradali. To se može uraditi tako što se na tanjim granama zaseče uzdužno kora na nekoliko mesta voćarskim nožem. Ako su ispod kore kambijum i drvo uobičajene boje i izgleda, znači da nema oštećenja. Ukoliko je tkivo ispod kore smeđe i izgleda suvo, došlo je do izmrzavanja na tom mestu.
Sa procenom štete ne treba žuriti. Najbolje je sačekati početak vegetacije. Kod voćaka koje su manje oštećene, obnavljaju se stradali delovi krune, ili pojedini delovi grana. Na neoštećenim delovima obavlja se uobičajena rezidba.
Oštećena stabla se redovno kontrolišu, odnosno proverava postoje li mladari koji znatno zaostaju u rastu. Takve grane treba odstraniti sve do mesta gde se zarezivanjem kore utvrdi da je tkivo ispod nje zdravo. Sve mladare valja ostaviti da slobodno rastu, da bi se kruna što pre obnovila.
Dipl. inž. agronomije Stanko Nekić
Dobro jutro broj 538 – Februar 2017
