Najveći broj autohtonih ili odomaćenih kalemljenih i gajenih sorti voćaka kod Srba ima lokalni značaj, pa se i njihovi nazivi u srpskom jeziku svrstavaju u reči lokalnog karaktera.
Kalemljenje voćaka na srpskom tlu širilo se od doseljavanja naših predaka naovamo, a posebno mesto imalo je na crkvenim i manastirskim posedima u Srednjem veku. Neke se voćke, npr. jabuka budimka, budimlija ili budimnjača (kako se u Pocerini danas zove), vezuju za nemanjićku državu i vreme Svetoga Save, ali se najsnažniji razvoj voćarstva vezuje za XIX vek, kada je sa propadanjem Turske carevine u srpskim zemljama osnažen državotvorni i društveni život.
Najveći broj autohtonih ili odomaćenih kalemljenih i gajenih sorti voćaka kod Srba ima lokalni značaj, pa se, shodno tome, i njihovi nazivi u srpskom jeziku svrstavaju u reči lokalnog karaktera. Sasvim neznatan broj voćaka, čija su imena raširena na celom štokavskom području, spadaju u red opštepoznatih. Među njima pomenimo jabuke budimku i kolačaru, kruške jeribasmu i karamanku, šljive belicu/bjelicu i madžarku.
Takuša
Takuša je stara sorta, koju su u ishrani koristili i stari Sloveni, praveći od nje čuveno staroslovensko piće „vodnjiku“. U našoj zemlji srećemo je sporadično, pretežno u Zapadnoj Srbiji, i to uglavnom u vidu starih stabala. Rodna je, redovno rađa i dugovečna je. Stabla ove sorte mogu da žive i 200 godina. Rađa i bez velike nege i u skromnim uslovima. U povoljnim uslovima prinos po jednom stablu može biti od 200 do 400 kilograma. Drvo je bujno, kruna široko piramidalna i retka. U visinu može da poraste i do 20m, a prečnik krune može da doseže i do 10m. Ima veliki ugao grananja. Rađa na kratkim i dugim granama.
Plod je sitan, čigrastog oblika, na srednje dugoj peteljci. Pokožica je žuta sa zelenim nijansama, na sunčanoj strani prelivena bledim rumenilom. Meso je belo, sočno, oporo vinastog ukusa sa slabom aromom. U našem klimatskom području sazreva krajem oktobra. U skladištima se može čuvati 3 do 4 nedelje. Nakon toga meso počinje da gnjili meso. Plod izdržava dobro transport prilikom berbe. Takuša je sorta otporna na mraz, i stablo i cvet. Dobro uspeva na strmim terenima, na svim tipovima randomiziranih zemljišta. Otpotna je na sve tipove patogena prouzrokovača bolesti, pa se zbog toga preporučuje za gajenje u biljnoj organskoj proizvodnji. Može se gajiti na nadmorskim visinama od 700 do 1.000m. Plod takuše koristi se u svežem stanju kao konzumno. Može se koristiti i za sušenje, pravljenje sokova i marmelade.
Nazivi otkrivaju poreklo
Tako se pored naziva karamanka kao najraširenije forme za krušku poreklom iz turske pokrajine Karaman (U livadi kruška karamanka, nar. pjesma, Vila 1868, Rečnik SANU), na terenu sreću i druga obrazovanja: karabanka (Kosmet), karamajlija (Mačva, Kolubara), karamanšnica (Sarajevo). U krug voćarskih termina potpadaju i nazivi za bolesti voća (stariji i noviji), pa i leksika kojom se izražava npr. sam razvoj kakve anomalije voćke ili njenoga ploda (smolotok, rogačenje).
