Pravo na zakup i korišćenje poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini mogu ostvariti fizička i pravna lica koja su nosioci ili članovi registrovanih poljoprivrednih gazdinstava uz ispunjavanje dodatnih zakonskih uslova u zavisnosti od osnova zakupa i korišćenja za koji su zainteresovani.
Poljoprivredno zemljište u državnoj svojini se daje u zakup i na korišćenje po osnovu prava prečeg zakupa i putem javnog nadmetanja. Pravo prečeg zakupa državnog poljoprivrednog zemljišta mogu ostvariti: lica koja su vlasnici sistema za navodnjavanje, odvodnjavanje ribnjaka, poljoprivrednog objekta, staklenika, plastenika i višegodišnjih zasada (voćnjaka i vinograda koji su u rodu) koji se nalaze na poljoprivrednom zemljištu u državnoj svojini, koja su upisana u Registar poljoprivrednih gazdinstava i nalaze se u aktivnom statusu najmanje tri godine, kao i lica koja su vlasnici domaćih životinja i vlasnici odnosno zakupci objekta za gajenje tih životinja na teritoriji jedinice lokalne samouprave na kojoj se pravo prečeg zakupa ostvaruje i koja su upisana u Registar poljoprivrednih gazdinstava i nalaze se u aktivnom statusu najmanje jednu godinu.
Kako bi fizičko ili pravno lice ostvarilo pravo prečeg zakupa državnog poljoprivrednog zemljišta, potrebno je da se prijavi na javni poziv koji raspisuje jedinica lokalne samouprave. Jedinica lokalne samouprave, svake godine do 30. juna tekuće godine raspisuje javni poziv za dokazivanje prava prečeg zakupa za narednu agroekonomsku godinu, a prijave na javni poziv sa potrebnom dokumentacijom dostavljaju se najkasnije do 31. oktobra tekuće godine jedinici lokalne samouprave.
Kada se okonča postupak davanja u zakup zemljišta po osnovu prava prečeg zakupa, jedinica lokalne samouprave, uz prethodnu saglasnost Uprave za poljoprivredno zemljište, raspisuje oglas za davanje u zakup državnog poljoprivrednog zemljišta.
Pravo učešća u javnom nadmetanju za davanje u zakup poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini u prvom krugu ima fizičko lice koje je upisano u Registar poljoprivrednih gazdinstava i nalazi se u aktivnom statusu najmanje tri godine, sa prebivalištem najmanje tri godine u katastarskoj opštini na kojoj se nalazi zemljište koje je predmet zakupa i da je vlasnik najmanje 0,5 ha poljoprivrednog zemljišta. Pravo učešća u prvom krugu javnog nadmetanja ima i fizičko lice koje je upisano u Registar poljoprivrednih gazdinstava, nalazi se u aktivnom statusu najmanje tri godine, sa prebivalištem najmanje tri godine na teritoriji jedinice lokalne samouprave koja sprovodi javno nadmetanje, a čija se parcela graniči sa zemljištem u državnoj svojini koje je predmet zakupa.
U prvom krugu javnog nadmetanja pravo učešća ima i pravno lice koje je upisano u Registar poljoprivrednih gazdinstava i nalazi se u aktivnom statusu najmanje tri godine, koje je vlasnik poljoprivrednog zemljišta najmanje 10 ha u katastarskoj opštini u kojoj se nalazi zemljište koje je predmet zakupa i ima sedište na teritoriji jedinice lokalne samouprave kojoj pripada ta katastarska opština.
U drugom krugu za učestvovanje na javnom nadmetanju postoji samo jedan uslov, a to je da poljoprivrednik ima registrovano poljoprivredno gazdinstvo najmanje tri godine. Dakle, u drugom krugu je celokupno državno zemljište koje već nije u zakupu dostupno svim poljoprivrednicima, bez obzira na to gde su registrovani.
U cilju privođenja nameni zapuštenog poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini koje nije bilo korišćeno najmanje poslednje tri agroekonomske godine, Zakon propisuje mogućnost da se ovo zemljište da na korišćenje bez naknade licima koja imaju registrovano poljoprivredno gazdinstvo na period do pet godina, uz obavezu poljoprivrednika da to zemljište stavi u funkciju poljoprivredne proizvodnje. Nakon isteka tog perioda Zakon daje mogućnost da se produži period korišćenja ovog zemljišta do 25 godina pod uslovom da se na istom zemljištu obavlja poljoprivredna proizvodnja za površine manje od 10 hektara, odnosno pod uslovom da korisnik dobije odobrenje Ministarstva za investicione radove na istom zemljištu za površine veće od 10 hektara.
Informacije o tome koje zemljište u državnoj svojini je planirano za davanje u zakup i na korišćenje dostupne su na sajtu Uprave za poljoprivredno zemljište u delu „Usvojeni godišnji programi zaštite, uređenja i korišćenja poljprivrednog zemljišta po jedinicama lokalnih samouprava“. Jednim klikom na polje sa nazivom jedinice lokalne samouprave u ovom delu sajta pristupa se godišnjem programu za konkretnu jedinicu lokalne samouprave, a u delu godišnjeg programa pod nazivom „JN tabela“ sadržani su podaci o zemljištu koje je planirano za davanje u zakup i na korišćenje za datu agroekonomsku godinu po različitim osnovama.
Takođe, na sajtu Uprave za poljoprivredno zemljište objavljuju se i svi oglasi za davanje u zakup i na korišćenje poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini koje raspisuju jedinice lokalne samouprave. Ovi oglasi objavljuju se na sajtu Uprave za poljoprivredno zemljište u delu „Tabelarni pregled raspisanih oglasa u Republici Srbiji“. Klikom na polje sa nazivom jedinice lokalne samouprave u ovom delu sajta može se otvoriti odluka o raspisivanju oglasa, kao i tabelarni pregled katastarskih parcela po jedinicama javnih nadmetanja koje su objavljene tim oglasom.
Uprava je razvila i sopstveni javni Geoportal koji pruža mnogobrojne mogućnosti brzog i jednostavnog pristupa svim podacima o poljoprivrednom zemljištu u državnoj svojini, mapama i aplikacijama za izradu Godišnjeg programa zaštite, uređenja i korišćenja poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini. Geoportal je stavljen u funkciju početkom aprila 2020. godine. Ovaj Geoportal je potpuno javan, odnosno dostupan svakom zainteresovanom licu preko zvanične internet prezentacije Uprave za poljoprivredno zemljište.
Branko Lakić, v. d. direktora Uprave za poljoprivredno zemljište
