Organsku proizvodnju u Srbiji kontrolišu Zakon o organskoj proizvodnji i Pravilnik o kontroli i sertifikaciji u organskoj proizvodnji i metodama organske proizvodnje. Zakon koji je usvojen 2010. godine ima tri osnovna cilja – zaštitu potrošača, zaštitu poljoprivrednih proizvođača od nelojalne konkurencije i jačanje sektora organske poljoprivrede kao održivog oblika proizvodnje.
Najčešće shvatanje organske poljoprivrede je gajenje biljaka bez korišćenja veštačkih đubriva i pesticida. Međutim, organska poljoprivreda je mnogo širi pojam, koja podrazumeva tzv. ciklus hranljivih materija u okviru jedne farme (korišćenje sopstvene stočne hrane i organskih đubriva, kao i pravilna rotacija useva), kao i „održavanje ravnoteže“ u prirodi, što podrazumeva da se prilikom poljoprivredne proizvodnje očuva biodiverzitet.
Postoje osnovni principi koji ako se poštuju mogu u potpunosti da zamene uobičajene načine uzgajanja i tretiranja useva. Pod njima se podrazumevaju: očuvanje i unapređenje plodnosti tla korišćenjem mahunarki, stajnjaka i ostalih tipova đubrenja (pepeo, kreč), tretiranje useva sertifikovanim preparatima, suzbijanje štetočina preventivnim merama i dr.
Na bavljenje organskom proizvodnjom uglavnom se odlučuju proizvođači s velikim motivom i željom za učenjem. Osnovno je da postoji registrovano poljoprivredno gazdinstvo. Preporučljivo je da se na početku pohađa određena vrsta obuke vezana za organsku proizvodnju i neophodne procedure koje se tiču sertifikacije. Zatim, mora da se uspostavi kontakt s organizacijama koje se bave sertifikacijom. Kasnije dolazi na red podnošenje prijave kontrolnoj organizaciji (uz potrebnu dokumentaciju), što sve na kraju rezultira potpisivanjem ugovora. Od tog momenta počinje period konverzije, koji u zavisnosti od biljne vrste može da traje jednu do tri godine. Zahtev za izdavanje sertifikata koji dokazuje da je proizvod dobijen na „organski“ način podnosi se posle perioda konverzije.
U ovom periodu, kao i u kasnijoj proizvodnji, preporučuje se upotreba „knjige polja“. U njoj se zavodi evidencija o površinama, obavljenom đubrenju, borbi protiv štetočina, semenu i sadnom materijalu, o domaćim životinjama i njihovoj ishrani… Neophodno je i da se imaju precizno nacrtane karte polja, s granicama i označenim susednim parcelama (vrsta useva i metoda proizvodnje). Ukoliko se polje na kome se sprovodi organska graniči s onim na kojem se sprovodi uobičajena proizvodnja, mora da se uvede „granični pojas“. Proizvodi iz graničnog pojasa tretiraju se kao konvencionalni.
Neophodni koraci za dobijanje sertifikovanog organskog proizvoda su:
- registracija poljoprivrednog gazdinstva;
- kontakt s ovlašćenim sertifikacionim kućama;
- podnošenje zahteva za početak procesa sertifikacije;
- posle njegovog razmatranja sledi potpisivanje ugovora i dobijanje evidencionog broja;
- ulazak u period konverzije;
- dobijanje sertifikovanog organskog proizvoda.
Prilikom prelaska s uobičajene na organsku proizvodnju poštuje se period konverzije, u različitom trajanju, zavisno od biljne vrste. Posle isteka ovog perioda, proizvod može da se nazove organskim. Tokom perioda konverzije primenjuju se propisi iz Zakona o organskoj proizvodnji.
Kontrolori iz ovlašćene sertifikacione kuće izlaze na teren barem jednom godišnje od datuma potpisivanja ugovora, radi provere primene propisanih standarda za organsku proizvodnju. Za jednogodišnje ili dvogodišnje useve, kao i za pašnjake i višegodišnje krmno bilje, period konverzije je 24 meseca (pre sejanja), a za višegodišnje biljke 36 meseci. Kada prođe 12 meseci od početka perioda konverzije, proizvodi mogu da se plasiraju na tržište uz naznaku da su iz ovog perioda.
M. Volčević
Dobro jutro broj 543 – Jul 2017.
